Τις πρώτες ημέρες και εβδομάδες μετά τη γέννηση του μωρού είναι φυσιολογικό η μητέρα να νιώθει ανάμικτα συναισθήματα. Το άγχος, η κούραση, η συναισθηματικά ευάλωτη κατάσταση της μητέρας σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις του μωρού και την οικογενειακή κατάσταση έχουν επιπτώσεις στην ψυχολογία της. Κατά την περίοδο αυτή είναι σημαντικό για τη γυναίκα, να «αφουγκράζεται» το σώμα της και να δώσει στον εαυτό της το χρόνο να συνέλθει.

Οι περισσότερες μητέρες (85%) υποφέρουν από διακυμάνσεις της διάθεσης ή «μελαγχολία της λοχείας» περίπου τρεις έως πέντε ημέρες μετά τη γέννηση: αισθάνονται διάθεση για κλάμα, θυμό ή ακεφιά που όμως δεν διαρκεί πάνω από 2 εβδομάδες. Αυτό θεωρείται ότι οφείλεται στην ξαφνική πτώση των επιπέδων των ορμονών. Μερικές φορές όμως η «μελαγχολία» δεν υποχωρεί σε μια με δύο βδομάδες, η ψυχολογική αναστάτωση ξεφεύγει από τα όρια του φυσιολογικού καθιστώντας την μητέρα μη ικανή να ανταποκριθεί στο καθημερινό της πρόγραμμα, να γίνεται επικίνδυνη για τον εαυτό της αλλά και για το μωρό. Τότε πρέπει να συμβουλευθείτε άμεσα το γιατρό σας γιατί μπορεί να πάσχετε από επιλόχειο κατάθλιψη.

Πρόκειται για μια εξαιρετικά δυσάρεστη διαταραχή που παρουσιάζει τουλάχιστον μια στις δέκα γυναίκες και είναι µάλλον απίθανο να υφεθεί χωρίς θεραπεία. Παρότι συνήθως εμφανίζεται 2 – 8 εβδομάδες μετά τη γέννα, μπορεί να εμφανιστεί και έξι μήνες ή ακόμη και ένα χρόνο μετά. Πολλές γυναίκες είναι απρόθυμες να παραδεχτούν ότι πάσχουν από επιλόχειο κατάθλιψη ή μπορεί να αρνούνται τα συμπτώματά τους.

Η κατάθλιψη αυτή μπορεί να εμφανιστεί ως αποτέλεσμα διαφόρων αιτιολογικών παραγόντων – συνδυασμών όπως : το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό διαταραχής της διάθεσης, η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, η ανεργία της μητέρας, η κακή σχέση µε τον πατέρα του παιδιού, η υπερκόπωση ή η έλλειψη ύπνου, οι ορμονολογικές διαταραχές, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η τελειομανία, η ανεπαρκής κοινωνική υποστήριξη, η έλλειψη θηλασμού και η ευθύνη της μητέρας για το σπίτι. Επιπλέον, η κατάθλιψη μετά τον τοκετό αυξάνει την πιθανότητα κατάχρησης αλκοόλ και απαγορευμένων φαρμάκων.

Τα σημεία και συμπτώματα περιλαμβάνουν: κλάμα και άγχος, κρίσεις πανικού, αϋπνία, πόνους ποικίλης έντασης, κόπωση (όλοι οι νέοι γονείς νιώθουν κουρασμένοι, αλλά ο λήθαργος που μπορεί να συνοδεύει την επιλόχεια κατάθλιψη είναι διαφορετικός), αίσθημα αδυναμίας αντιμετώπισης  των προβλημάτων, αδιαφορία για το μωρό ή συχνές ανησυχίες για το μωρό, απώλεια μνήμης, συναισθήματα που μαρτυρούν αδυναμία αντίληψης της πραγματικότητας, απώλεια της αυτοεκτίμησης, απώλεια όρεξης ή υπερβολική όρεξη, αδυναμία συγκέντρωσης, ανταγωνιστικότητα προς το σύντροφο, επιθετικότητα προς το μωρό, παραμέληση του εαυτού της, απουσία σεξουαλικής επιθυμίας.

Υπάρχει, ωστόσο, αποτελεσματική θεραπεία και μπορεί να ξεπεραστεί με τη βοήθεια ειδικού αλλά και σωστή στήριξη από την οικογένεια προς την μητέρα. Η θεραπεία περιλαμβάνει ψυχολογική υποστήριξη της μητέρας και της οικογένειας και ίσως φαρμακευτική αγωγή. Μερικές γυναίκες ανταποκρίνονται θετικά στη θεραπεία με προγεστερόνη ενώ άλλες μπορεί να ωφεληθούν από συμπληρωματικές θεραπείες, όπως μασάζ, βελονισμό, ομοιοπαθητική, ρεφλεξολογία, αρωματοθεραπεία. Η νέα μητέρα πρέπει να δώσει χρόνο στον εαυτό της να ξαναβρεί τις ισορροπίες της και να προσαρμοστεί στη νέα σχέση με τον σύντροφό της και στο ρόλο τους ως γονείς. Βοηθάει σημαντικά το να περνάει λίγο χρόνο με το σύντροφό της κάθε μέρα, για να μιλάει για τα συναισθήματά της και να έχει φυσική επαφή, ακόμη και αν δεν κάνουν έρωτα. Η ποιοτική διατροφή συμβάλει επίσης σημαντικά σε μία καλύτερη διάθεση.